زبان از عجایب صنع حق تعالی است که به صورت پاره ای گوشت است ودر حقیقت هرچیزی که  در وجودوعدم است تحت تصرف زبان قرارمی گیرد به این معناکه زبان هم از وجود سخن می گوید وهم از عدم ؛در واقع زبان نایب عقل است وهیچ چیز از احاطه عقل بیرون نیست ،وهرچه در عقل ودروهم ودر خیال آیدزبان از آن سخن گوید –اعضای دیگربدن این ویژگی راندارد بدین صورت که ؛الوان واشکال درمحدوده  چشم است ،آوازدر محدوده  گوش و…اما محدوده زبان درهمه امور می باشدهماننددل .زیرا زبان درمقابل دل قرار می گیردوصورتهارا از دل می گیردوعبارت می کند،همچنین صورتهانیزبه دل می رسانندواز چه زبان بگویددل ازآن صفتی می گیرد :مثلازمانی که برزبان تضرع وزاری جاری شود دل از وی صفت رقّت واندوه وسوز می گیرد وبخار آتش دل از چشم سرازیر می گرددوچون الفاظ طرب وصفت زیبا جاری شود دردل حرکت نشاط وشادی پدید می آیدوهمچنین از هرکلمه که برزبان جاری شود صفتی بروفق آن دردل پدیدارمی شود ،زمانی که سخن درشت گویددل تاریک می شود وچون سخن حق بگوید دل روشن می شودوچون سخن دروغ بگوید صورت دل نیزکدر می شود،بایددانست که آفت زبان بسیاراست ونگاه داشتن خودازآن بسیاردشوار –ازاین روست که گفته می شود هیچ تدبیری نیکوتراز خاموشی نیست –پس بایدانسان سخن جزبه قصدضرورت نگوید. بزرگان چنین گویند که بهتر آنست که گفتن وخوردن وخفتن بایدبه اندازه ضرورت باشد .حق تعالی فرموده:«لاخَیْرَفی کَثیرٍمِنْ نَجویهُم اِلاّمَنْ اَمَرَبِصَدَقَةٍ اَوْمَعرُوفٍ اَو اِصلاح ٍ بَینَ الناسِ»درسخن گفتن خیری نیست ،مگرفرمان دادن به صدقه وفرمودن به خیروصلح دادن میان مردمان.

ورسول گرامی اسلام می فرماید :«مَن صُمتُ نجا»هرکس که خاموش ایستادنجات یافت وهمچنین می فرماید «هرکه راازآتش فرج وشکم وزبان نگه داشتند،نگاه داشته تمام است.»معاذبن جبل (رض) ازرسول اکرم (ص)پرسید :«یارسول الله ، کدام عمل افضل است؟پیغمبر(ص)زبان از دهان بیرون آوردوانگشت برآن نهاد،یعنی خاموشی.

سخن چهارقسم است :اول آنکه همه ضرراست ،دوم آنکه درآن هم ضرراست وهم منفعت ،سوم آنکه درآن نه ضرراست ونه منفعت (سخن فضول) وقسم چهارم آن سخنی که منفعت محض است .پس سه چهارم ازسخن ناگفتنی است ویک چهارم آن گفتنی است وآن مصداق «اِلّا مَن اَمَرَ بِصَدَقَةٍ او مَعروفٍ» وحقیقت سخن رسول الله(ص)را که می فرمایند «هرکه خاموش بود سلامت یافت»  رانمی توان درک کرد مگر زمانی که آفت زبان راشناخت،وآن پانزده مورداست که اولین آنها :

آفت اول آنست که سخنی بگویی که ازآن بی نیاز باشی

- که اگر نگویی هیچ زیانی نداردنه دردنیا ونه درآخرت ، مثلاباگروهی نشته باشی وحکایت سفرخویش رابیان کنی واز شهرها وغذای شهرهاوکوه وباغ وبستان واحوالاتی که گذشته باشدسخن بگویی  .اینها همه سخنان فضول است وباید ازآن گریخت زیرا اگرآنها را اگر بیان هم نکنی زیان نداردوهمچنین است از کسی سوالی  بپرسی که به کارت نیاید و…

درادامه آفت های دیگرزبان به تفصیل بیان می شود .