بيانات مقام معظم رهبري پيرامون كتاب

من هر زماني كه به ياد كتاب و وضع كتاب در جامعه خودمان مي افتم، قلباً غمگين و متاسف مي شوم. اين به خاطر آن است كه در كشور ما به هر دليل كه شما نگاه كنيد، بايد كتاب اقلا ده برابر اين ميزان رواج و توسعه و حضور داشته باشد.1
از بس كه درباره اين مسئله مهم (كتابخواني) گفته ام و به من هم گفته شده كه چقدر اثر دارد، حقيقتا وقتي مي خواهم بار ديگر اين مسئله را بيان كنم دچار ترديد مي شوم كه اين ديگر جزو گفتار لغو نباشد! من نمي دانم واقعا اين تكرار، اثر كرده، يا نكرده است… بياييد كاري كنيد كه مردم كتابخوان بشوند.2
من اگر بدانم هر روز يك ساعت بايد حرف بزنم و نتيجه اش اين باشد كه مردم كتابخوان بشوند، حاضرم روزي يك ساعت و نيم حرف بزنم! اگر اينطوري بشود قضيه را حل كرد، حرفي نيست بله، ما بايد عرضمان را به مردم بكنيم و بنده هم عرض مي كنم، منتهي چيزهايي است كه با گفتن تنها تمام نمي شود… اين، گفتن و بازگفتن و بازگفتن و به زبانهاي گوناگون گفتن و از همه طرف گفتن و او را با فكر محاصره كردن مي خواهد، تا يك عادت از بين برود، يا به وجود بيايد.3 از فرصت ها مي شود استفاده كرد. مثلا فرض بفرماييد امروز پنج، شش هزار نفر بسيجي با من ملاقات داشتند؛… در ميان اينها اگر يادآوري بشود و من يك اشاره بكنم و (كتاب هاي مربوط به دفاع مقدس) آماده باشد و در اختيارشان قرار بگيرد، آنها را مي خرند… يا در همين ديدارهايي كه سران سپاه و ارتش مي روند… شما مي توانيد آنجا آن كتاب را به زبان آن گوينده بياوريد… مثلا فرض بفرماييد الان نزديك عمليات كربلاي يك است… چند جلد از اين كتاب هاي خيلي خوب درباره همين كربلاي يك آماده شود و… و در آنجا اسم آورده شود؛… خواهيد ديد كه چندين هزارنسخه فروش خواهدرفت.4
امروز درنمايشگاه… سه نفر جدا جدا به من پيشنهاد واحدي ارائه كردند و آن اين است كه درمدارس ساعتي براي كتابخواني گذاشته شود به نظرم فكر خوبي است. اين را بايد حتما وزارت آموزش و پرورش بررسي كند و ببيند چه كار مي تواند بكند… ساعت كتابخواني بگذارند تا دانش آموزان با فرهنگ كتابخواني آشنا بشوند.5

كتاب مقوله بسيار مهمي است. البته من به كارهاي هنري و تصويري- تلويزيون، سينما، يا اين قبيل چيزها-خيلي اعتقاد دارم. اما كتاب نقش مخصوصي دارد. جاي كتاب را هيچ چيزي پر نمي كند. كتاب را بايد ترويج كرد… مردم بايد به كتابخواني عادت كنند و كتاب وارد زندگي بشود.6
اين عادت هنوز در بين مردم ما جانيفتاده كه بروند كتابي را بخرند، بعد آن را بخوانند، بعد به دوستشان يا به فرزندشان بدهند، تا آنها هم بخوانند، اينطوري نيست… واقعاً كتاب خواندن در مملكت ما جا نيفتاده است و اين درد بزرگي است ما از اهميت و عظمت اين درد غافليم.7
در كار فرهنگي نبايد مسئله پول و بودجه، يك مشكل عمده به حساب آيد؛ به اين معنا كه مشكلات و نقايص فرهنگي را در رديف نيازهاي بودجه اي و در آخرهاي ليست قرار ندهيم؛ بلكه در اول هاي ليست- اگر نگوئيم در رديف اول- قرار بدهيم. اگر درست فكر بكنيم اين به صرفأ اقتصادي مملكت هم است. يعني از اينكه بودجه و امكانات بيشتر را به كارهاي فرهنگي- به خصوص فرهنگ آموزشي- متوجه كنيم كشور زيان نخواهد كرد؛ زيرا كه خود اين براي آيندأ كشور توليد امكانات مي كند8.
افرادي كه كار روزانه دارند- اداري، كاسب، روستايي، كشاورز و امثال اينها- اگر مثلا شب يا بين روز به خانه مي آيند، بخشي از زمان را، ولو نيم ساعت، براي كتاب خواندن بگذارند. چقدر كتابها را در همين نيم ساعت ها مي توان خواند. بنده خودم دوره هاي بيست و چند جلدي كتاب ها را در همين فاصله هاي ده دقيقه، بيست دقيقه، يك ربع ساعت خوانده ام!… اين بايستي يك سيره و سنت رايجي بين مردم ما بشود كه كتاب را بخوانند و به بچه هايشان ياد بدهند. خانم ها در خانه ها كتاب بخوانند و معلومات را فرابگيرند9.
كاري بكنيد كه مردم اگر كتاب حمل نمي كنند، بتوانند در اتوبوس، در مطب دكتر، در اداره اي كه نوبت ايستاده اند، در نوبت نان و يا در نوبت قند، كتاب بخوانند. اگر بشود اين كار را راه بياندازيد و باب كنيد، خدمت بزرگي كرده ايد. اين كار محال نيست، بلكه ممكن است، به دليل اينكه ما مي بينيم در كشورهاي ديگر تا حدود زيادي اين كارها انجام شده است. ما كه اهل اين كار و اولي به اين كار هستيم، متأسفانه هنوز نتوانسته ايم01.
با تلخي بايد اعتراف كنيم كه رواج كتاب و روحيأ كتابخواني در ميان ملت عزيز ما بسي كمتر از آن چيزي است كه از چنين ملتي انتظار مي رود11.
(تجهيز) كتابخانه ها و منابع مطالعاتي هم… يكي از مشكلات است. به من گزارش دادند كه بعضي از كتابخانه هاي بعضي از دانشگاه ها، از بعد از انقلاب تا حالا، تقريباً هيچ كتابي براي آنها تهيه نشده است! اين واقعاً غصأ بزرگي است كه دانشجو و استاد مي خواهند مطالعه و استفاده بكنند ولي موجود نيست21!
هر كس كه در يك بخش يا گوشه اي مشغول تبليغ و كار است، رابطه خودش را با كسب معلومات قطع نكند؛ نگوئيم كار داريم و نمي رسيم… الان من مطالعه هم مي كنم و به كارم هم مي رسم و مي بينم كه منافاتي با هم ندارند. مطالعه علمي- تاريخي هم دارم، مطالعه تفنني هم مي كنم.31
من جوانان بسياري را ديده ام- حالا افراد مسن جاي خود دارد- كه حتي مطالعه كتاب رمان را هم ميل ندارند!… حالا نمي گوييم كتاب اجتماعي، سياسي، يا كتاب علمي، اين ناشي از چيست؟ ناشي از عدم اعتياد به كتاب است. مردم ميل به كتابخواني ندارند براي اين بايد فكري كنيد.41
بنده خودم هم با اينكه گرفتاري كاريم زياد است اما بحمدالله از كتاب منفك نشده ام و در حقيقت نمي توانم هم منفك بشوم. در خلال كارهاي فراوان و سنگيني كه بر دوش ما هست دائما با كتاب
سر و كار دارم. احساس مي كنم كه اگر انسان بخواهد در زمينه معنوي و فرهنگي تر و تازه بماند، جز رابطه با كتاب كه مثل رابطه با جويبار دائمي و در جريان است و مرتب تازه هايي را در اختيار انسان مي گذارد چاره اي ندارد.51
كتاب خريدن، بايد يكي از مخارج اصلي خانواده محسوب بشود. مردم بايد بيش از خريد بعضي از وسايل تزئيناتي و تجملاتي مثل اين لوسترها و ميزهاي گوناگون و مبل هاي مختلف و پرده ها و اين قبيل چيزها به كتاب اهميت بدهند و اول كتاب را بخرند. مثل نان و خوراكي و وسايل معيشتي لازمي كه در خانه هست، كتاب هم بايد از اين قبيل باشد… خلاصه بايد با كتاب انس پيدا كنند. اگر انس پيدا نكنند، جامعه ايراني به آن هدف و آرزويي كه دارد، كه حق او هم هست، نخواهد رسيد.61
تقريبا همه اين كتاب هايي كه شما از دفتر ادبيات و هنر انقلاب منتشر كرده ايد، خوانده ام و بعضي از آنها را بسيار فوق العاده يافتم.71
ادبيات و هنر مقاومت و آنچه مربوط به دوره خاص دفاع كشور و ملت ماست، حقيقتا از برجسته ترين و مهمترين كارهاست… اگر بنده شاعر بودم يقينا در مدح شماها، در مدح آقاي سرهنگي، در مدح آقاي بهبودي، در مدح آقاي قدمي، در مدح همين خاطره سازان و خاطره انگيزان قصيده مي ساختم، حقيقتا جا دارد، چون كار بسيار بزرگ و با اهميتي است.81
… در طول اين ساليان سي، چهل ساله عمرم كه با كتاب سر و كار داشته ام، شايد هزارها قصه از بهترين نويسندگان دنيا خوانده ام.91
اگر هر منصفي به بيانات نبي مكرم اسلام و ائمه (عليهم السلام) و پيشوايان اسلام نگاه كند و ببيند كه اينها در چه زماني به كتاب و كتابخواني دعوت مي كردند و فرا مي خواندند، همه افسانه ها از ذهنش شسته خواهد شد و خواهد فهميد كه دشمنان اسلام راهي جز اين نداشتند كه افسانه هاي كتاب سوزي و كتاب ستيزي را بر سر زبانها بيندازند؛ چون اسلام پرچمدار كتابخواني است.02
در اهميت عنصر كتاب براي تكامل جامعه انساني، همين بس كه تمامي اديان آسماني و رجال بزرگ تاريخ بشري، از طريق كتاب جاودانه مانده اند.12
اگر مردم توانستند سؤالها و استفهام هايشان را در كتاب بيابند و به كتاب مراجعه كنند يك عالم ديگر و ماجراي ديگري خواهد شد، كه متأسفانه امروز در داخل ايران از آن خبري نيست.22
براي يك ملت، خسارتي بزرگ است كه افراد آن با كتاب سر و كار نداشته باشند و براي يك فرد، توفيق عظيمي است كه با كتاب مأنوس و همواره در حال بهره گيري از آن- يعني آموختن چيزهاي تازه- باشد.32
در بين شيوه هاي بيان هنري، آن چيزي كه در مجموع، بيشتر جامع شرايط گوناگون هست، رمان است؛ حتي مثلا از سينما… در عين حال فهم از فيلم، با فهم از رمان متفاوت است. فيلم محدوديتي دارد كه نمي توان همه چيزها را بيان كند.42
اگر از اين جهت هم حساب كنيد كه امروز اين ملت، ملتي است كه در دنيا دچار ستم هاي ناشي از اعمال غرض قدرتهاي استكباري جهان است، پس بايد از خودش دفاع كند، كدام دفاع ملي است كه در درجه اول متكي به فرهنگ و آموزش و بينش و دانش نباشد؟ پس، باز هم به «كتاب» بر مي گرديم. يعني شما از هر طرف كه بچرخيد، مجبوريد به كتاب اهميت بدهيد. من تعجب مي كنم كه چرا ما به عنوان دولت جمهوري اسلامي، آن مقداري كه به كتاب اهميت مي دهيم، ده برابر آن را اهميت نمي دهيم؟!52

منابع و مأخذ:
1- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري هفته كتاب-03.71375.
2- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري هفته كتاب- 03.71375.
3- بيانات در ديدار با برگزيدگان مراسم انتخاب كتاب سال- 7.011372.
4- بيانات در ديدار با اعضاي دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي-
22.41371.
5- مصاحبه با خبرنگار صداوسيما پس از بازديد از دهمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران- 41.21376.
6- مصاحبه با خبرنگار صداوسيما پس از بازديد از ششمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران- 12.21372.
7- بيانات در ديدار با اعضاي هيئت تحريريه دفتر نشر فرهنگ اسلامي- 81.21374.
8- بيانات در ديدار با اعضاي شوراي عالي انقلاب فرهنگي- 12.91368.
9- مصاحبه با خبرنگار صداوسيما پس از بازديد از ششمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران- 12.21372.
10- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري هفته كتاب- 03.71375.
11- پيام به مناسبت آغاز هفته كتاب- 4.011372.
12- بيانات در ديدار با وزير علوم، تحقيقات و فناوري و رؤساي دانشگاههاي سراسر كشور- 6.211376.
13- بيانات در ديدار با علما و روحانيون شهر قائن- 3.1.1366
14- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري هفته كتاب- 91.81376.
15- بيانات در ديدار با برگزيدگان مراسم انتخاب كتاب سال- 7.011372.
16- مصاحبه با خبرنگار صداوسيما پس از بازديد از هشتمين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران- 62.21374.
17- بيانات در ديدار با اعضاي دفتر ادبيات و هنر مقاومت حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي-
52.41370.
18- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري شب خاطره- 13.61384.
19- بيانات در ديدار با مديران و برنامه سازان گروه تلويزيوني شاهد- 31.01372.1
20- بيانات در ديدار با دست اندركاران برگزاري هفته كتاب- 03.71375.
21- پيام به مناسبت برگزاري اولين نمايشگاه بين المللي كتاب تهران- 41.81366.
22- بيانات در ديدار با دست اندركاران هفته كتاب- 91.81376.
23- پيام به مناسبت آغاز هفته كتاب- 4.011372.
24- بيانات در ديدار با گروه ادبيات جنگ بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامي- 52.71372.
25- بيانات در ديدار با دست اندركاران هفته كتاب- 03.71375.

منبع: روزنامه كيهان

نویسنده:محمدزارع تيموري