کلاس شبهه شناسی 21/9/95
استاد مدعو:حجت الاسلام والمسلمین جناب آقای رستمی
موضوع:ادامه قضا و قدربحث شرور و اختلافات
ایشان ابتدا کلاس را با حدیثی گرانقدر از امام صادق(ع) آغاز نمودند:خدا شما شیعیان را مشمول رحمت خودش گرداند،بلا ها نخست به ما روی می آورد و آنگاه به شما،آسایشها هم نخست به ما روی می آورد سپس به شما،خدا رحمت کند کسی که محبت ما را در دل مردم جا بدهد و ما را از چشم مردم ساقط نکند.
ایشان بعد از بیان این حدیث فرمودند که دو نکته مهم در مورد این حدیث وجود دارد:
نکته اول:ما در روایت های دیگر هم داریم که جنس اهل بیت از جنس شیعه و واحدی است،لذا عده ای که خود را شیعه می نامیدند همواره مورد انتقاد اهل بیت(ع) قرار می گرفتند و می فرمودند خود را شیعه ننامید بلکه خود را محب بنامید.
نکته دوم:از مباحث کلامی است که تا زمانیکه امام در زمین باشد زمین امن است پس قیامت زمانیست که حجتی در زمین نباشد.
اما بحث امروز:شرور و اختلافات
این بحث با این سوال آغاز می شود،چرا یکی پولدار یکی فقیر،یکی فلج،یکی سالم،یکی سفید،یکی سیاه،چرا در زمین زلزله رخ می دهد،سیل رخ می دهد و بسیاری از چرا های دیگر…..
ریشه انحرافات:
1-تفسیر غلط از حسن وقبح
2- انحراف عقیدتی و کلامی در مسئله شرور و اختلافات
سوال اگر خدا خدا عادلی است پس فقر چیست،سیل چیست،بیماری چیست؟
در چند قالب می توان پاسخ داد،اگر خدا عادل نیست پس چیست؟ تقابل عدل و ظلم تقابل سلب و ایجاب است این مسئله در منطق قضیه سالبه محصله است یعنی اثبات یکی موجب نقض دیگری می شود،اگر خدا را عادل نمی دانید حتما اورا ظالم می دانید،اهل سنت می گویند بله عقیده ما این است که خدا ظالم است.شیعه می گوید ما دنبال این نیستیم که خدا به ما گزارش دهد که چرا سیل آمد ؟چرا زلزله آمد؟ و چراهای دیگر
این مباحث مخصوص دین اسلام نیست بلکه در مسیحیت ویهودیت هم است. وآنها هم همان اشتباه اهل سنت را کرده اند.
در پاسخ به اهل سنت یا هر کس دیگری که این گونه سوالخا را می پرسد می توان این گ.نه جواب داد.علت ظلم خدا چیست؟خدا به چهار دلیل احتمال دارد ظلم بکند:
1- خدا جاهل است
2- خدا جاهل نیست اما مجبور است
3- خدا جاهل نیست،مجبور نیست،اما محتاج است
4- ظلم خدا از روی شهوت،عبث و لغو است
خدای ظالم ،خدای کاملی نیست پس هر چهار گزینه در مورد خدا باطل است، پس عدل خدا ثابت می شود.این برهان برهان کلامی است. این پاسخ اول.
قاعده احسان:مثلا کسی ببیند خانه کس دیگری آتش گرفته پس او در خانه را بشکند و به شما کمک نماید آیا شما می توانید از او شکایت کنید که چرا در خانه را شکسته،فقها می گویند خیر چون برای کمک به خود شما بوده.پس در این مورد هم می توان گفت که خلقت انسان احسان است ولو این که فلج هم باشد ،شما از دید خودت به فلج نگاه نکن.بعد ابعادی انسان همیشه به جسمش بستگی ندارد. در روایت داریم که خدا هیچ کسی را کور نکرد مگر این که نعمتی بزرگتر را به او عنایت کرد.
حسن وقبح عقلی یعنی چه:درکلیات است که شان عقل است که احتیاج به سواد ندارد،احتیاجی به دین ندارد،احتیاجی به زبا ن ندارد.در هر جای دنیا انسانها از عدل خوششان می آید اما از ظلم نه.دین در در مورد عدالت مصداق تعیین می کند.دین حسن و قبح را برای ما مشخص نمی کند،ریشه حسن وقبح عقلی است.و اصل فهم دین با حسن و قبح عقلی است.
نظر اهل سنت درباره حسن و قبح:حسن و قبح وجود ندارد،خوب آن چیزیست که شرع بگویید.
نظر شیعه:حسن وقبح را عقل انسان میفهمد،مفهوم عدل را میفهمیم . قرآن هم آن را تایید کرده.
سوال:چگونه خداوند عادل است در حالیکه مظاهر بی عدلی در عالم وجود دارد؟
زرتشت:خدا دوتاست،خدای اهریمن یا خدای شر،خدای خیر یا اهورامزدا،آنها می گویند سو شیان به کمک خدای خیر می آید پس در آن زمان دیگر سیل و زلزله نمی آید.
علامه طباطبایی چند نکته را در این زمینه بیان می کند:
نکته اول: امور به پنج دسته تقسیم می شوند:
1- خیر محض
2- چیزیکه خیرش بیشتر از شرش است
3- خیر مساوی با شر
4- شر بیشتر از خیر
5- شر محض
سه مورد آخر از خدا بعید است،چون و چرا ترجیح بلا مرجح است.اما مذهب شیعه سه مورد آخر را می پذیرد.پس مثلا چیزی مثل سیل خیرش بیشتر از شرش است شاید چند خانه هم از بین ببرد،بعضی مواقع ما نمی توانیم خیر را بفهمیم و آن را درک کنیم.که اهل سنت در آن مانده اند.
نکته دوم : فلاسفه می گویند:شر عدم است و خیر وجودی.
مثال:مرگ یعنی عدم الحیات،فقر یعنی عدم الثروه،
سوال:عدم اول بوجود می آید یا اول وجود بوجود می آیدمثلا خدا آقای الف را اول مرگ می دهد بعد به او وجود می دهد؟
جواب:لذا اول خدا امر وجودی را می آورد.
نکته سوم: در مسائلی مثل فقر بیماری و … انسانها مقصر هستند و خودشان در آن دخیل هستند.
نکته چهارم:این بلا ها و گرفتاریها گاهی او قات برای ارتقاء درجه انسانهاست.